Gmina żydowska w Kosowie Lackim posiadała dwa miejsca pochówku. Oba cmentarze zostały wzmiankowane w charakterystyce budżetów wyznaniowych gmin żydowskich powiatu sokołowskiego z 1922 roku. Ich lokalizację zaznaczono na opracowanej przez Wojskowy Instytut Geograficzny mapie okolic Małkini Górnej.
Najstarszy cmentarz założono w drugiej połowie XVIII wieku w południowo-zachodniej części miejscowości, u zbiegu obecnych ulic Szkolnej i Towarowej. Nowy cmentarz powstał zapewne w kolejnym stuleciu, na działce położonej około 2 km na południe od centrum Kosowa Lackiego, po wschodniej stronie drogi do wsi Telaki (współrzędne: 52.579546, 22.155252).
Oba cmentarze uległy daleko posuniętej dewastacji. Przynajmniej część nagrobków Niemcy wykorzystali w czasie wojny do utwardzenia tzw. Czarnej Drogi w Treblince, łączącej obóz zagłady i obóz pracy. Według raportu Czesława Zawadzkiego ps. "Gozdawa", szefa wywiadu Okręgu XII Narodowych Sił Zbrojnych, na jednym z cmentarzy żydowskich w Kosowie Lackim wykopano doły o długości 100 m, w których grzebano ciała osób zmarłych lub zabitych podczas transportu do obozu śmierci Treblince.
W wyniku zniszczeń w obrębie obu cmentarzy nie ma obecnie nagrobków. Na cmentarzu przy ul. Szkolnej w latach PRL wybudowano magazyny i urządzono skład złomu i opału. Na drugim cmentarzu zachował się relikt betonowego muru.
W ekspozycji muzeum w Treblince umieszczono kilkanaście destruktów macew, wydobytych z terenu dawnego obozu i pochodzących prawdopodobnie z cmentarzy w Kosowie Lackim.
Dane osobowe odczytane z macew z Muzeum w Treblince. Oprac. K. Bielawski |
Imię |
Imię ojca |
Data śmierci |
Informacje dodatkowe |
Rachel |
|
23 tewet [...] |
|
Awraham Dow |
Eliezer Jehuda |
15.01.1905 |
kohen |
|
Izrael |
|
|
Ester Gitel |
Mordechaj |
26 tamuz 567[..] |
Ojciec był rzezakiem rytualnym. Mąż Dawid z Sokołowa Podlaskiego |
|
Icchak |
|
|
Szraga Fajwel |
Cwi |
|
|
Hinda Riwka |
Awraham |
29.09.1896 |
|
Arie Jehuda |
Nechemia |
17.02.1904 |
|
Rachel |
|
|
|
Izrael |
|
|
|
|
Matytia |
28.09 - 27.10.1916 |
Zmarł [...] tiszri 5677 |
|
|
|
Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
Ziontek Z., Żydzi Kosowa Lackiego, Kosów Lacki 2016.
zdjęcia: Adam Karabowicz