Gmina ¿ydowska w Ko³obrzegu posiada³a dwa cmentarze. Starszy z nich powsta³ w 1812 r. u zbiegu dzisiejszej ul. Zdrojowej i ul. Mickiewicza. Pochowano na nim miêdzy innymi znanego balneologa Hermana E. Hirschfelda. Kolejny cmentarz za³o¿ono na pocz±tku XX wieku przy obecnej ul. Koszaliñskiej. Po przejêciu w³adzy przez nazistów, obie nekropolie zosta³y zniszczone. P³yty nagrobne wyrwano i wykorzystano do prac budowlanych. W czasach PRL na "nowym" cmentarzu zbudowano stacjê przesy³ow± gazu. Dopiero w 2000 roku uda³o siê doprowadziæ do upamiêtnienia miejsca pochówku ko³obrzeskich ¯ydów. Na terenie cmentarza przy ul. Mickiewicza utworzono niewielkie lapidarium. Do jego budowy wykorzystano kilka odnalezionych nagrobków, które ustawiono na planie Gwiazdy Dawida.
Zachowane stele nagrobne to p³yty piaskowcowe, z inskrypcjami w jêzyku hebrajskim. Zwracaj± uwagê zdobienia w formie subtelnej wici ro¶linnej oraz wyryty na jednym z nagrobków symbol Opatrzno¶ci Bo¿ej, znak zdecydowanie obcy dla judaizmu, jednak pojawiaj±cy siê na ¿ydowskich macewach w rejonach, gdzie wyznawcy religii moj¿eszowej stykali siê z ewangelikami.
Ods³oniêto tak¿e stylizowany na macewê pomnik, na którym wyryto napis o tre¶ci: "Ku pamiêci cz³onków spo³eczno¶ci ¿ydowskiej Ko³obrzegu, wywiezionych w 1940 roku i zamordowanych przez hitlerowców w dniu 28 pa¼dziernika 1942 roku w obozie zag³ady w Be³¿cu. Spo³eczno¶æ ¿ydowska mieszkaj±ca w Ko³obrzegu w latach 1812-1940, wnios³a znacz±cy wk³ad w rozwój miasta jako nadmorskiego uzdrowiska. Mieszkañcy Ko³obrzegu. W tym miejscu w latach 1812-1938 znajdowa³ siê cmentarz ¿ydowski".
tekst: K. Bielawski
Podziêkowania dla p. Piotra Babuli