Cmentarz żydowski w Kętach został założony pod koniec XIX w., przy drodze do Witkowic (obecnej ul. Kęckie Góry Północne), ok. 1,9 km na północny wschód od Rynku. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjną nr 121304 4.0003.1958/33, na planie zbliżonym do wydłużonego trójkąta, o powierzchni 1578 m kw.

Grunt z przeznaczeniem na cmentarz zakupiono w 1892 r. Rok później prawo własności do działki przyznano kęckiemu Stowarzyszeniu Postępowemu Rytualno-Religijnemu Anszej Emes (hebr., Mężowie Prawdy).

Wiadomo, że przed II wojną światową cmentarz był ogrodzony. Przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy.

Obiekt uległ dewastacji w okresie drugiej wojny oraz w kolejnych dekadach. Część macew skradziono, niektóre z nich wtórnie wykorzystując jako nagrobki na cmentarzu komunalnym. 4 listopada 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza.

W 1988 r. cmentarz odwiedził Henry Kanner - amerykański przedsiębiorca, który do 12 roku życia mieszkał w Kętach. Robert Leiter w artykule opublikowanym na łamach czasopisma "Focus" tak opisał wrażenia Kannera z jego pierwszej wizyty na cmentarzu: "Teren wyglądał jak pobojowisko. Otaczający go kamienny mur walił się, żelazną bramę pokrywała rdza. Z trudem można było dostrzec jakiekolwiek nagrobki, porośnięte chwastami".

Z inicjatywy Henry'ego Kannera, przy pomocy m.in. ks. Ryszarda Honkisza i jego brata Zbigniewa oraz architektów Barbary i Szymona Zina, na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe. Wycięto zarośla, wywieziono śmieci. Przewrócone płyty nagrobne ustawiono. Potłuczone kawałki macew przymocowano do muru oporowego. W centralnej części wzniesiono niewielki pomnik z symbolem menory. Alejki wysypano żwirem i obsadzono żywotnikami. Naprawione zostało ogrodzenie. W południowo-wschodnim narożniku odbudowano dom przedpogrzebowy.

Obecnie na cmentarzu znajduje się około 60 nagrobków i pomników w różnym stanie zachowania. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek to podwójna macewa ze zniszczoną w wyniku korozji tablicą inskrypcyjną, z czytelnymi fragmentami epitafiu[....] K[....] [....]rter, Juli 1894". Najmłodszy nagrobek upamiętnia Gustawa Leidera, zmarłego 26 sierpnia 1937 r. Na cmentarzu znajdują się także trzy współczesne pomniki, wzniesione na początku lat 90. XX wieku.

Obiekt należy do najlepiej utrzymanych cmentarzy żydowskich w Polsce. Regularnie wykonywane są prace porządkowe, szczególną wagę przykłada się do pielęgnacji zieleni cmentarnej.

Teren jest otoczony murem i częściowo ogrodzeniem z blachy. Brama jest zamknięta. Zamiar wejścia należy zgłosić z wyprzedzeniem opiekunowi cmentarza (tel. 601 973 193).

Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

W sierpniu 2016 r. autor niniejszego artykułu wykonał spis zachowanych nagrobków. Zestawienie w wersji polsko- i anglojęzycznej jest dostępne na stronie www.cmentarze-zydowskie.pl/kety_macewy.xls.

tekst: K. Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/35, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie krakowskim.
Kokotkiewicz P., Karta cmentarza nr 9013, [bmw] 1984.
Śledzikowski T., Kęty, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Śledzikowski T., Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce. Województwo bielsko-bialskie, Warszawa 1995.