Cmentarz żydowski w Kcyni znajduje się w zachodniej części miasta, na wzniesieniu pomiędzy obecnymi ulicami Poznańską i Cmentarną. Data założenia cmentarza nie jest znana.
W 1877 r. działka cmentarna została powiększona od strony zachodniej o 3690 m kw. W tym czasie łączna powierzchnia cmentarza wynosiła 6690 m kw. Przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy.
Organizacją pochówków zajmowała się Chewra Kadisza (aram. Święte Bractwo). Na początku XX w. jego przewodniczącym był Ph. Seemann.
Jesienią 1939 r. na cmentarzu pochowano Żydówki zamordowane przez Niemców na wzgórzu znajdującym się przy drodze na Żurawię. Wśród ofiar były: Berta Cohn, Róża Jacoby, Berta Löwy, Flora Landsberger, [...] Korczyńska, [...] Korczyńska (matka i córka), Auguste Salomon. Podczas drugiej wojny światowej na polecenie władz okupacyjnych nagrobki wykorzystano do utwardzania dróg i placów. Prace wykonywali robotnicy z firmy budowlanej folksdojcza Emila Posnanskiego.
W latach PRL władze miasta zamierzały przeznaczyć cmentarz na park. Na jego terenie rozbijał się cyrk i działało objazdowe "wesołe miasteczko". W 1962 r. z okazji 700-lecia Kcyni na cmentarzu ustawiona była scena, na której dla zgromadzonych wystąpił Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk". 31 stycznia 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej wydał decyzję o zamknięciu cmentarza. Urząd Miasta i Gminy w Kcyni na mocy decyzji nr 8080/1/85 przeznaczył teren pod budownictwo wielorodzinne.
Pod koniec 90. na wniosek Jana Kuranta służby miejskie wydobyły około 50 nagrobków znajdujących się w chodniku przy kinie "Orzeł". Macewy początkowo złożono w magazynie Zakładu Gospodarki Komunalnej, a później zakopano na cmentarzu. Trzy nagrobki ustawiono na podmurówce z kostki brukowej.
W 2011 r. kilkanaście nagrobków odnaleziono przy budynku Zakładu Poprawczego w Kcyni, który w latach wojny pełnił funkcję niemieckiego szpitala wojskowego. 14 lutego 2018 r. pracownicy Urzędu Miejskiego razem z pracownikami i wychowankami Zakładu Poprawczego przewieźli pomniki na cmentarz, stawiając je w lapidarium.
Przy ul. Poznańskiej 21 znajduje się dawny dom przedpogrzebowy - budynek murowany z cegły, na planie prostokąta, kryty dachem dwuspadowym, obecnie wykorzystywany do celów mieszkalnych. W zachodniej części cmentarza zachowana jest aleja lipowa.
Dane osobowe odczytane z macew na cmentarzu w Kcyni. Oprac. K. Bielawski |
Imię |
Imię ojca |
Nazwisko |
Data urodzenia |
Data śmierci |
Informacje dodatkowe |
Given name |
Father's name |
Surname |
Date of birth |
Date of death |
Additional information |
Hermann |
|
Baer |
03.01.1839 |
01.12.1920 |
|
Doris |
|
Landecker |
08.06.1859 |
04.11.1894 |
Nazwisko panieńskie: Moses |
Erich |
|
Cohn |
19.05.1889 |
15.11.1916 |
Poległ podczas I wojny światowej w Warszawie |
Herrman |
|
Salomon |
04.12.1809 |
03.11.1887 |
|
Minna |
|
Salomon |
|
20.11.1914 |
|
Louis |
|
Lesser |
10.05.1818 |
08.04.1902 |
|
Meyer |
|
Cohn |
17.01.1822 |
05.02.1893 |
|
Lesser |
|
Seemann (?) |
|
|
|
Michel Moses |
Mosze |
Wiener (?) |
|
09.04.1858 |
|
Jakow |
Mosze |
|
|
15.04.1871 |
Lewita |
Marcus
Mordechaj |
Jehoszua |
[....] |
|
20.01.1841 |
Kohen |
Dawid |
Awraham |
|
|
17.07.1888 |
|
Gedalia |
|
|
|
1848-1849 |
|
Tekst: K. Bielawski
Źródło:
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/27, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w woj. bydgoskim.
Heppner A.,
Aus Vergangenheit und Gegenwart der Juden und der jüdischen Gemeinden in der Posener Länder, Breslau 1931.
Kawski T., Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza, Pomorza w latach 1918-1942, Toruń 2007.
Korespondencja z J. Kurantem z 02.12.2007, w posiadaniu autora.
Loose I., Karta cmentarza, [bmw] 1988.
Maćkowski J., W Kcyni żydowskie macewy powróciły na cmentarz [online] http://kcynia.info/kcyni-zydowskie-macewy-powrocily-cmentarz/ [dostęp: 18.08.2019].
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich
w latach 1939-1945: województwo bydgoskie, Warszawa 1981.