Sefardyjski cmentarz żydowski w Karnobacie znajduje się około 1,5 km na południowy zachód od centrum miejscowości, na zachodnim krańcu dzielnicy Krasno Selo, w pobliżu ul. Atanasa Manczewa. Cmentarz jest położony na zboczu wzgórza. Otoczony jest pastwiskami, od wschodu graniczy z gospodarstwami wiejskimi.

Data założenia cmentarza nie jest znana. Przypuszcza się, że powstał pod koniec XVI w., wraz z osiedleniem się w mieście pierwszych Żydów. Należy do najstarszych cmentarzy żydowskich w Bułgarii. Cmentarz służył jako miejsce pochówków do czasu drugiej wojny światowej.

Obiekt uległ daleko posuniętej dewastacji. Do dziś w jego obrębie zachowało się około 850 nagrobków, przy czym jeszcze w latach 70. pracownicy miejscowego muzeum znaleźli około 1800 pomników, a zespół badaczy w latach 1993-1994 udokumentował 975 nagrobków w różnym stanie zachowania, z których 577 miało czytelne inskrypcje.

Większość zinwentaryzowanych nagrobków to płaskie, umocowane poziomo płyty oraz nagrobki pseudosarkofagowe (tumbowe), wykonane z marmuru i wapienia, z inskrypcjami w języku hebrajskim, a od początku XX w. dodatkowo w językach ladino i bułgarskim.

Na zdobnictwo nagrobków składają się m.in. płaskorzeźbione motywy roślinne (kwiaty w wazonach, cyprysy), symbole odnoszące się do profesji zmarłego (młoty, nożyce, heble, maszyny do szycia, kałamarze z gęsimi piórami), okoliczności śmierci (kołyski na grobach matek zmarłych w połogu), przynależności narodowej (gwiazdy Dawida). Na niektórych nagrobkach widoczne są relikty polichromii.

W trakcie prac archeologicznych, w jednym z grobów znaleziono gliniane naczynie z ubraniem. Według przypuszczeń naukowców, była to odzież osoby zmarłej w wyniku epidemii.

Teren cmentarza jest nieogrodzony i narażony na dalszą destrukcję, m.in. w wyniku osuwania się zbocza, kradzieży nagrobków i rozkopywania grobów.

tekst i zdjęcia: K. Bielawski
Bibliografia: Z. Keren, The Jews of Karnobat, Sofia 2014.