Cmentarz żydowski w Jastrowiu znajduje się w północno-zachodniej części miasta, przy skrzyżowaniu ul. Kilińszczaków i linii kolejowej, na niewielkim wzniesieniu opadającym w kierunkach południowym i wschodnim, na działce geodezyjnej numer 303102 4.0001.1521 o nieregularnym kształcie i powierzchni 0,7378 ha.

Cmentarz został założony w 1728 r. W związku z jego prowadzeniem gmina żydowska w Jastrowiu została obciążona daniną na rzecz kościoła katolickiego.

Wiosną 1875 r. władze miasta wystąpiły do gminy żydowskiej o nieodpłatne przekazanie części cmentarza pod budowę linii kolejowej. Nie wiadomo czy doszło do zajęcia terenu.

Organizacją pogrzebów zajmowało się bractwo Chewra Kadisza, w którym działali m.in.: I. Simon, S. Simon (1893 r.), R. Oppenheim, (1895 r.), N. Borchardt, S. Rothenberg, N. S. Simon (1898 r.), A. Rothenberg, H. Simon (1900 r.), J. Taubenschlag, L. Simon (1911 r.). W 1926 r. bractwo liczyło 35 członków, jego przewodniczącym był Louis Simon. W latach 1926-1927 bractwo odnotowało przychody w wysokości 187 marek oraz wydatki w kwocie 349 marek. Do 1930 r. liczba członków Chewra Kadisza wzrosła do 40 osób, na jego czele stał wtedy Albert Schwarz. Organizacja pogrzebów była też jednym z zadań założonego w 1899 r. Izraelickiego Związku Kobiet.

Brak bliższych informacji o dewastacji cmentarza w czasie drugiej wojny światowej oraz po jej zakończeniu. Niewykluczone, że cmentarz przetrwał wojnę w stosunkowo dobrym stanie i uległ stopniowej destrukcji w kolejnych dekadach.

25 sierpnia 1968 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Jastrowiu przyjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza i przekazało ją do procedowania. W uchwale PMRN ostatni pochówek datowano na 1927 r. W dniu 2 grudnia 1970 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Koszalinie zalecił, aby "przy likwidacji cmentarza żydowskiego nagrobki z piaskowca o wartości artystycznej przenieść na cmentarz żydowski w Mirosławcu". 4 czerwca 1971 r. Minister Gospodarki Komunalnej wydał decyzję o zamknięciu cmentarza.

30 maja 1986 r. została sporządzona karta cmentarza. W rubryce "Istniejące zagrożenia" podano "brak pielęgnacji i dewastacja". Zalecono jednocześnie ogrodzenie i uporządkowanie terenu, oczyszczenie i ustawienie nagrobków, konserwację kamienia, odczytanie inskrypcji, ochronę układu przestrzennego.

8 sierpnia 1986 r. cmentarz został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych (nr rej. A-536).

W ostatnich latach na cmentarzu okresowo prowadzone są podstawowe prace porządkowe. W 2011 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Inicjatyw Lokalnych "Horyzont" teren uprzątnięto, a na bramie umieszczono tablicę informacyjną. Prace zostały wykonane przy wsparciu Zespołu Szkół Technicznych im. Leona Kruczkowskiego w Jastrowiu, sfinansowane z funduszy Starostwa Powiatowego oraz środków własnych stowarzyszenia. W 2012 r. za opiekę nad cmentarzem Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych "Horyzont" otrzymało wyróżnienie "Chroniąc pamięć", przyznawane przez Fundusz Michaela Traisona dla Polski, Ambasadę Izraela w Polsce i Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma.

Obecnie w obrębie cmentarza znajduje się kilkadziesiąt nagrobków w różnym stanie zachowania: stele z granitowych głazów narzutowych i piaskowca oraz obmurowania grobów. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek upamiętnia Sendera syna Cwiego Hirsza, zmarłego 29 maja 1839 roku.

Stele posiadają inskrypcje w językach hebrajskim lub hebrajskim i niemieckim. W ornamentyce dominują powtarzalne motywy geometryczne i florystyczne. Symbole charakterystyczne dla sztuki sepulkralnej Żydów aszkenazyjskich ograniczone do dzbana z misą (macewa Menachema syna Awrahama) i dłoni w geście błogosławieństwa (macewa Menachema Mendla syna Cwiego Hirsza).

W północno-zachodnim narożniku zachowały się filary furtki zbudowane z czerwonej cegły, od frontu ozdobione lizenami i gwiazdami Dawida. Teren porasta drzewostan mieszany, złożony z lip, sosen, świerków i brzóz.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 885/9/34, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie koszalińskim, k. 129, 135, 165-166.
Grecki H., Karta cmentarza nr 14293, [b.m.w.] 1986.
Salinger G., Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen juedischen Gemeinden Westpreussens, t. II,
New York 2009, s. 288, 300-304.
Schlesinger B., Fuehrer durch die juedische Gemeindeverwaltung und Wohlfahrtspflege in Deutschland 1932-33
Berlin 1933.