Pierwszy znany cmentarz żydowski w Inowrocławiu powstał przypuszczalnie w XV wieku, w okresie początków osadnictwa żydowskiego w mieście. Nekropolię założono przy obecnej ul. Studziennej, jej obszar wynosił 11.824 metry kwadratowe. Przed wybuchem drugiej wojny światowej na cmentarzu znajdował się nagrobek pochodzący z 1591 roku, upamiętniający zmarłego o imieniu Izrael. Wiele informacji o tym cmentarzu zawdzięczamy wydanemu w 1939 roku opracowaniu autorstwa S. Simona Żydzi inowrocławscy w czasach Księstwa Warszawskiego 1807-1815: "Według szkicu z trzeciego października 1789, obszar cmentarza wynosił w tym czasie trzy morgi (miary magdeburskiej). W r. 1791 rząd pruski zatwierdził kahał inowrocławski jako właściciela obszaru tego cmentarza. Z biegiem czasu cały cmentarz pokrył się gęsto grobami i trzeba było pomyśleć o powiększeniu go przez wzięcie w dzierżawę przylegających do cmentarza obszarów. W tym celu zawarł kahał inowrocławski 16 października 1814 roku umowę z Ekonomią Inowrocławską u notariusza powiatu inowrocławskiego Bonawentury Jaroszewskiego. Na mocy tej umowy kahał inowrocławski wziął w wieczystą dzierżawę obszar służący za drogę oddzielającą ogród, który należał do Ekonomii Inowrocławskiej, od rowu przebiegającego tuż pod murem cmentarza żydowskiego. Wydzierżawiony obszar wrzynał się wydłużonym, wąskim klinem między wspomniany ogród, a rów cmentarny posiadał 72 łokcie długości, a w najszerszym miejscu tylko 3 łokcie szerokości. Kahał zobowiązał się płacić dziesięć kop złotych polskich każdy złoty po trzydzieści groszy polskich rachując tytułem dzierżawnego rocznie. W ogólnym krajobrazie tego historycznego cmentarza żydowskiego uderza charakterystyczna jednakość nagrobków sporządzonych ze zwykłego polnego kamienia. Wywołuje to zwłaszcza w centralnej, najstarszej dzielnicy cmentarza, nastrój spokoju i powagi, odpowiadającej miejscu wiecznego spoczynku. Jeżeli jednak nagrobki wysoce dla miasta i dla gminy zasłużonych rodzin, jak rodziny Levych, Salomonsonów, oraz niektórych rabinów, wyróżniają się rozmiarami i stylem spośród swego otoczenia, to przecież pozostają one w ramach ogólnego krajobrazu cmentarnego tworząc niejako jego dekorację.

S. Simon wspomina o jeszcze jednym miejscu pochówku: "Za czasów Księstwa Warszawskiego znajdował się w Inowrocławiu przy murze miejskim, w sąsiedztwie szpitala żydowskiego jeszcze jeden cmentarz żydowski, na którym jednak od niepamiętnych czasów nie chowano już więcej umarłych. Dopiero władze pruskie zwróciły w r. 1817 baczniejszą uwagę na to opuszczone cmentarzysko i wezwały ewentualnych właścicieli tego "opustoszałego placu", by zgłosili do niego swe pretensje. Na to wezwanie zgłosili się starsi kahału inowrocławskiego i wyjaśnili, że obszar ten służył przed przeszło stu laty za cmentarz pomocniczy podczas wielkiej epidemii cholery, która wtedy grasowała w Inowrocławiu. Epidemia ta miała wówczas pochłonąć tyle ofiar, że kahał inowrocławski w obawie by na już wtedy gęsto pokrytymi grobami cmentarzu gminnym nie zabrakło miejsca, postanowił grzebać zmarłych na tę epidemię na tym ad hoc zaimprowizowanym, pomocniczym cmentarzu. Rozmiary tego dziś już nieistniejącego cmentarzyska wynosiły: sto stóp długości i siedemdziesiąt jeden stop szerokości".

Pod koniec XIX wieku gmina żydowska w Inowrocławiu zorganizowała nowy cmentarz, przy obecnej ul. Marcinkowskiego, tuż obok cmentarza ewangelickiego. Cmentarz zajął łączną powierzchnię 20.400 metrów kwadratowych. Przy wejściu wzniesiono budynki, mieszczące dom przedpogrzebowy, wozownię i mieszkania grabarza. Pierwszy pogrzeb - rabina Michaela Karingera - miał miejsce 26 grudnia 1886 r. O tym, jak wyglądał ten cmentarz, wiemy dzięki archiwalnej fotografii, udostępnionej przez dr. Yorama Gruenspana. Widać na nim tradycyjne macewy, obeliski oraz secesyjne konstrukcje, składające się z artystycznie kutych metalowych ogrodzeń z tablicami epitafijnymi. Wszystkie utrwalone na zdjęciu nagrobki posiadały inskrypcje w językach hebrajskim i niemieckim.

Poszukujemy wszelkich informacji o tych cmentarzach: historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzami..
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.