W Gniewoszowie znajdują się dwa cmentarze żydowskie. Pierwszy z nich, położony przy obecnej ul. Zacisze, był wykorzystywany jako miejsce pochówku mieszkańców Gniewoszowa. Drugi, leżący około 100 m na północny wschód od rozwidlenia ul. Puławskiej i drogi do Regowa Starego, był używany przez gminę żydowską w Granicy.

Ostatni pogrzeb na cmentarzu przy obecnej ul. Zacisze miał miejsce w 1945 r. Pochowano wtedy Pinchasa Goldsztajna, jego żonę Szajndlę Goldsztajn, Eliego Kirszenbauma, Chaję Libhaber vel Miechhaber, Chawę Bajnhajl vel Frejaberk lub Boymeil, zabitych 8 września 1945 r. Według różnych źródeł, sprawcami mordu byli członkowie Narodowych Sił Zbrojnych lub milicjant Józef K. Czesław K., W. i inni. Mord miało poprzedzić pismo do Komitetu Żydowskiego w Gniewoszowie, wzywające Żydów do opuszczenia wsi.

Oba cmentarze uległy daleko posuniętej destrukcji. O ich dewastacji świadczą protokoły z dochodzenia prowadzonego w 1949 r. Roman S., posądzony o zaoranie cmentarza, zeznał (pisownia oryginalna): "Co do zaznaczonego mi przestępstwa wyjaśniam: Nie przyznaje się do tego ażebym przywłaszczył sobie ziemię cmentarną w osadzie Gniewoszów cmentarza Żydowskiego Ziomkostwa tejże osady. Nadmieniam że ziemia którą ja użytkuje jest pożydowska, ale nie cmentarna i zaorałem ją w odległości około 1 metra od granicy cmentarza o czym świadczą doły nie zarośnięte po wykopanych słupach parkami jaki ogrodzony był wymieniony cmentarz. Użytkowanie wspomnianej ziemi powierzył mi były wójt Zarządu Gminy Sarnów Ob. G[...] Antoni, zam. w Borku gm. Sarnów w 1947 r. ponieważ ziemia ta stanowiła nieużytki, a że ja nieposiadam żadnego majątku więc ziemię ilości 1/2 ha uprawiłem i dotychczas użytkuję. Nadmieniam że ziemia cmentarna tegoż cmentarza nie tylko przeze mnie, ale wogóle przez nikogo nie zaorana, uległ dewastacji już po wyzwoleniu Polski z pod okupacji niemieckiej tylko sam cmentarz to jest rozgrabienie nagrobków i parkanu przez ludność osady - Gniewoszów i wsi okolicznych: między innymi Ob. Aleksander Sz[...] zam. w Gniewoszowie gm. Sarnów, którego widziałem jak woził słupy z parkanu; około 20 sztuk i prawdopodobnie posiada je dochwili obecnej, natomiast ja nie dotknąłem nawet ręki do barbarzyńskiej dewastacji cmentarza, tym bardziej że sam honor polaka nie pozwoliłby na to, gdyż jestem zastępcą wójta gminy Sarnów i drugim sekretarzem Gminnego Komitetu PZPR. Co do drugiego cmentarza żydowskiego znajdującego się w osadzie Gniewoszów to stwierdzam że tak samo uległ dewastacji przez mieszkańców osady Gniewoszów i wsi okolicznych lecz nazwiska ich wymienić niemogę ponieważ dewastacji dokonywali przeważnie w nocy".

Józef A. potwierdzając zeznania Romana S., dodał: "Sam widziałem nagrobki na podwórzu u Ob. Sz[...] Antoniego zam. w Gniewoszowie w roku 1947, a czy posiada je do chwili obecnej nie wiem". Z kolei Czesław B. informował: "Cmentarze te uległy dewastacji to jest rozgrabiono z nich nagrobki i parkan przez ludność osady Gniewoszów i wsi okolicznych gminy Sarnów częściowo w czasie okupacji i już po wyzwoleniu Polski z pod okupacji niemieckiej, dodać należy że parkan i nagrobki zabierali nawet osobnicy z terenu gminy Oblassy".

24 kwietnia 1964 r. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Gniewoszowie przyjęło uchwałę o zamknięciu i likwidacji obu cmentarzy. W uchwale stwierdzono: "cmentarze zostały zdewastowane podczas okupacji niemieckiej, brak nagrobków i ogrodzenia, obecnie rolnicy pasą tam bydło i owce i cmentarze te straciły swój charakter przeznaczenia". Zarządzenie w tej sprawie Minister Gospodarki Komunalnej podpisał 31 marca 1970 r. W dołączonej dokumentacji podano powierzchnię obu cmentarzy ("przy Targowicy" - 25000 m kw., "przy Górce" - 18800 m kw.) oraz że ostatnie pochówki na obu cmentarzach miały miejsce w 1945 roku.

W wyniku zniszczeń wszelkie naziemne ślady cmentarzy zostały zatarte. W 2014 r., dzięki staraniom Anety Friedman z Fundacji Koret, potomków rodzin Cajfinger i Ajdelman, przy współudziale Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, na cmentarzu przy ul. Zacisze wybudowano częściowe ogrodzenie. Granicę cmentarza na odcinku bez ogrodzenia oznaczono rzędem kamieni. Na filarze bramy umieszczono tablicę z napisem: "Cmentarz żydowski. Żydzi osiedlili się w Gniewoszowie w XVIII w. i przez stulecia przyczyniali się do rozwoju regionu. W 1939 r. gmina żydowska (łącznie z wsią Granica) liczyła 1580 członków. W 1942 r. Żydzi z Gniewoszowa zostali wymordowani przez Niemców w obozie zagłady w Treblince. Przeżyli tylko nieliczni. Ich pamięć jest błogosławieństwem. Cmentarz został odnowiony na wieczną pamięć gminy żydowskiej z Gniewoszowa staraniem potomków rodzin Cajfinger, Ajdelman i Frydman, w hołdzie Berowi, Chanie, Josele, Ryfce, Menasze i Towie Friedmanom. 2014/5775". Do muru przymocowano kilkanaście odzyskanych nagrobków.

Dane osobowe, odczytane z nagrobków na cmentarzu w Gniewoszowie:
Numer	Imię hebrajskie	Imię hebrajskie ojca	Płeć	Data zgonu
1	Icchak Ajzyk	Jehuda	Mężczyzna	23.08.1885
2	Meszulam	Beniamin ha-Lewi	Mężczyzna	04.11.1881
3	Szmuel Mosze	Awraham	Mężczyzna	02.12.1891
4	Mirel	Szemaj	Kobieta	06.12.1905
5	Gołda	Mordechaj	Kobieta	18.01.1893
6	Jenta	Awraham	Kobieta	22.12.1894
7	Icchak Ajzyk	Pinchas	Mężczyzna	10.03.1887
8	Chana Peril	Akiwa	Kobieta
9				Pomiędzy 23.09.1910 a 22.10.1911
10		Jerachmiel	Kobieta	Pomiędzy 22.10 a 19.11.1892
11	[...]d	[...] ha-Lewi
12	[...]el Jehuda	[...]m	Mężczyzna

W 2016 r. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego we współpracy ESJF - European Jewish Cemeteries Initiative, dzięki funduszom rządu Republiki Federalnej Niemiec, otoczyła cmentarz w pobliżu ul. Puławskiej ogrodzeniem z betonowych elementów prefabrykowanych. Podczas wizytacji cmentarza w 2018 r. stwierdzono brak stalowej furtki, liczne uszkodzenia ogrodzenia, zaśmiecenie części terenu i ślady ognisk.

9 lipca 2019 r. na cmentarzu przy ul. Zacisze odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary mordu z 1945 roku.

tekst: K. Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Administracji Publicznej, sygn. 1098, Sprawa cmentarza w Gniewoszowie.
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie kieleckim.
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1519, Akta tyczące się okręgu bóżniczego
w Gniewoszowie w guberni radomskiej.
Fun der prowinc, "Dos Naje Lebn" z 08.09.1945.
Modrzewski B., Gniewoszów, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Penkalla A., Karta cmentarza nr 9527, [bmw] 1985.
Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992.
Tokarska-Bakir J., Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1, Warszawa 2018.