Cmentarz żydowski w Gardei (niem. Garnsee) został założony w XIX w. pomiędzy jeziorem Kamin (pol. Kamień) i drogą do wsi Ziagnen (pol. Cygany) - obecną ul. Sportową. Jego lokalizację zaznaczono na mapie z 1913 roku.

Według sprawozdania elbląskiego rabina Sigberta Neufelda, w 1938 r. cmentarz posiadał bramę bez ogrodzenia, część nagrobków była przewrócona. Najstarsza macewa zidentyfikowana przez S. Neufelda stała na grobie Lewina Simonsohna, zmarłego 18 stycznia 1862 roku.

W 1938 r. na cmentarzu urządzono boisko. W latach PRL na jego terenie zbudowano stadion oraz świetlicę.

W 2015 r. w stawie w okolicach Gardei odnaleziono granitowy obelisk, pochodzący z grobu Rose Rachel Mamlock, córki Eliezera Ilziga, urodzonej 25 maja 1850 r., zmarłej 18 października 1920 roku.

tekst: K. Bielawski
Źródło:
Gardeja Memorial Republic of Poland. Jewish Garnsee - the wonder of the emergence of a sunken world [online] http://www.mamlock-foundation.com/projects/?lang=en [dostęp: 30.09.2019].
R. Bartosiak, Susza odsłoniła tajemnice sprzed kilkudziesięciu lat [online] http://www.zs.gardeja.ckj.edu.pl/wmgg/?p1=70&mg=10&m=p1 [dostęp: 30.09.2019].