Cmentarz żydowski w Drzewicy jest położony około 800 m na południowy zachód od centrum miejscowości, znajduje się pomiędzy ul. Kolejową i przedłużeniem ul. Cmentarnej i zajmuje działkę na planie zbliżonym do kwadratu, o powierzchni 1 ha.

Cmentarz powstał na mocy decyzji Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznej i Duchownych z 14 października 1865 r. o utworzeniu oddzielnego Okręgu Bóżniczego w Drzewicy. Podano w niej: "W Drzewicy jest już oddzielny dom gminny na bóżnicę i łaźnią, a na założenie cmentarza grzebalnego miejscowy właściciel dóbr zapewnił wydzielenie bezpłatnie odpowiedniej przestrzeni gruntu".

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja obiektu. Według sprawozdania Starosty Powiatowego w Opocznie z 31 lipca 1945 r., w tym czasie cmentarz był zniszczony w 20%. 24 września 1962 r. Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Drzewicy przyjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza, a 14 maja 1964 r. o jego likwidacji. W uzasadnieniu uchwały podano (pisownia zgodna z oryginałem): "Teren na którym znajduje się cmentarz żydowski jest terenem ogólnym osady Drzewica nie posiadający założonej hipoteki. Położony jest od szosy przebiegającej w stronę Końskich około 500 mb. jest terenem piaszczystym i stanowi jako wydma piaszczysta, nadający się tylko pod zalesienie. Parkan jakim był cmentarz otoczony w 1943 roku podczas okupacji został całkowicie rozebrany nie pozostało żadnych śladów jak również nie ma żadnych śladów z płyt nagrobkowych [...]. Nadmienia się, że na terenie gromady Drzewica od 1945 r. nie zamieszkują Żydzi, ani też nie ma żadnego ich śladu".

Szkic usytuowania cmentarza żydowskiego w Drzewicy
(źródło: AAN, MGK, sygn. 9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy).

Zarządzenie o zamknięciu cmentarza Minister Gospodarki Komunalnej podpisał 22 czerwca 1964 r., a cztery dni później podpisał zgodę na przeznaczenie go na inny cel. 3 kwietnia 1965 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Opocznie w liście do MGK stwierdziło: "Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny kwalifikuje teren pocmentarny pod zadrzewienie lub zalesienie. Wydział Budownictwa, Architektury i Urbanistyki ze względu na położenie tego terenu między gruntami ogólnymi widzi na tym terenie i przyległym poszerzenie terenu dla Zakładu Pracy w związku z projektowaną jego rozbudową. Teren na razie wraz z przyległymi gruntami zostanie zadrzewiony".

W Karcie cmentarza z 1985 r. w rubryce "Charakter rozplanowania" podano: "Brak elementów charakterystycznych dla cmentarza żydowskiego", a w części "Ogólny stan zachowania" wpisano: "Doły po wybranym piasku, wysypisko śmieci, liczne ludzkie kości". Jako istniejące zagrożenia autor Karty wskazał: "Teren nie funkcjonuje jako cmentarz w świadomości społecznej"

Obecnie teren porasta niepielęgnowana roślinność. Brak nagrobków, granice cmentarza są nieczytelne. Brak jakiejkolwiek formy upamiętnienia.

Brak danych o statusie własnościowym cmentarza. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa łódzkiego (wpis nr 472/A/91 z 05.11.1991 r. ).

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie kieleckim.
AP w Kielcach, Starostwo Powiatowe w Opocznie, sygn. 410/57, Orzeczenia dotyczące Niemców.
Lorenc-Karczewska A., Drzewica, [w:] Województwo łódzkie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Penkalla A., Karta cmentarza nr 7570, [bmw] 1985.
Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992.