Gmina żydowska w Debrznie-Wsi funkcjonowała już w 1664 roku, natomiast istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w sąsiednim, znajdującym się na terenie Prus Królewskich Debrznie (w języku niemieckim: Preussisch-Friedland) nastąpił w XIX wieku. O ile na początku tego stulecia w Debrznie żyło czternaście żydowskich rodzin, to 1831 roku w mieście mieszkało już 141 Żydów, a ich liczba do 1880 r. wzrosła do 287 osób. Pod koniec XIX wieku wzniesiono synagogę. Trudne warunki gospodarcze na przełomie wieków przyczyniły się jednak do spadku liczebności Żydów w Debrznie. Na początku dwudziestego wieku w miasteczku żyło już tylko 150 osób pochodzenia żydowskiego. Po dojściu nazistów do władzy, pozostali w mieście Żydzi zostali poddani narastającym represjom. Podczas Nocy Kryształowej hitlerowskie bojówki zniszczyły synagogę i zdemolowały domy i firmy należące do Żydów. Wielu z nich aresztowano i wywieziono do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Ostatni Żydzi z Debrzna w 1940 roku zostali deportowani na tereny wschodniej Polski.

Jak podaje serwis Jewishgen, pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Debrznie Wsi pochodzą z 1664 roku. Według spisu ludności, w okresie przedwojennym w miejscowości żyło 118 osób pochodzenia żydowskiego. Dziś śladem ich obecności w Debrznie jest cmentarz, na którym zachowały się nieliczne macewy. Najstarsza z nich pochodzi z 1715 roku.

Od pewnego czasu nekropolią opiekują się wychowankowie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego. Pracownicy ośrodka, Ireneusz Jabłoński i Ryszard Bentkowski w wypowiedzi udzielonej "Dziennikowi Bałtyckiemu" tak opisują genezę tej inicjatywy: "Na początku lat osiemdziesiątych ludzie poszukujący kamienia wywozili stąd macewy. Podobno byli i tacy, którzy w grobach szukali złota. Gdy nasi chłopcy odkryli cmentarz, to miejsce było zarośnięte, z gęstwiny krzaków niewiele było widać. Zakasali rękawy i wzięli się do roboty. W ten sposób wyrabiają też wymagane godziny społeczne. Każdy z wychowanków MOW ma obowiązek poświęcić rocznie 50 godzin na prace społecznie użyteczne. Porządkowanie cmentarza stało się dla nich jednak czymś więcej niż obowiązkiem. Sprzątanie cmentarza ma bardzo duże znaczenie w resocjalizacji chłopców. Na pewno dzięki temu mają bardzo duży szacunek dla zmarłych i nekropolii".

zdjęcia: Michał Steier