Cmentarz dawnej gminy żydowskiej w Darłowie (niem. Rügenwalde) jest położony ok. 2 km na południe od miasta, we wsi Rusko (niem. Russhagen), w rozwidleniu trasy nr 37 i dróg lokalnych do wsi Porzecze, na działce geodezyjnej nr 59 (współrzędne geograficzne 54.403151, 16.413018).
Cmentarz został założony w pierwszej połowie XIX w. Początkowo był ogrodzony drewnianym płotem, który pod koniec XIX w. zastąpiono murem. Przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy.
Według G. Salingera, cmentarz uległ częściowej dewastacji podczas Nocy Kryształowej. Dalszych zniszczeń dokonano po wojnie. 25 listopada 1970 r. Minister Gospodarki Komunalnej wydał decyzję o zamknięciu cmentarza. W 1974 r. na podstawie decyzji Powiatowej Rady Narodowej w Sławnie działka cmentarna została sprzedana Zygmuntowi P., który zamierzał postawić na niej budynek mieszkalny oraz warsztat. 4 maja 1987 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Koszalinie wydał decyzję o wpisaniu cmentarza do rejestru zabytków nieruchomych. Ponieważ wiązało się to z ograniczeniem możliwości zabudowy terenu, a lokalne władze odmówiły Zygmuntowi P. przyznania działki zamiennej, doszło do długoletniego sporu, w który w 2011 r. był zaangażowany Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.
W wyniku dewastacji w obrębie cmentarza zachowały się pojedyncze stele z piaskowca, fragmenty obudów nagrobków, relikt muru oporowego oraz starodrzew dębowy. Jedna z macew została umieszczona w lapidarium przy kościele pw. Matki Bożej Częstochowskiej przy ul. Franciszkańskiej 4 w Darłowie.
Dane osobowe z nagrobków odnalezionych na cmentarzu w latach 1988 i 1994. |
Imię |
Imię hebrajskie |
Nazwisko |
Imię ojca |
Nazwisko panieńskie |
Data urodzenia |
Data śmierci |
Informacje dodatkowe |
Given name |
Hebrew name |
Surname |
Father's name |
Maiden name |
Date
of birth |
Date
of death |
Additional information |
Emma |
|
Abraham |
|
Wronke |
17.06.1836 |
10.10.1871 |
|
Aron |
Aharon |
Menchan |
Mosze |
|
|
02.01.1872 |
|
Rosalie |
|
Jacobi |
|
|
02.04.1846 |
20.12.1890 |
|
Sara |
|
Jacobi |
|
Moses |
15.11.1810 |
15.12.1863 |
|
Johanna |
|
Jacobi |
|
|
1835 |
1888 |
|
Rosa |
|
Rachelsohn |
|
Gross |
1845 (?) |
1890 (?) |
|
Elka |
|
|
Mordechaj |
|
|
09.09.1861 |
|
|
|
|
|
Tierlaner |
22.09.1812 |
25.01.1870 |
Z Bobolic (niem. Bublitz) |
Henriette |
|
Baruch |
|
Abraham |
25.12.1830 |
25.12.1872 |
|
Ginnine |
|
Abraham |
|
Wrankler |
15.06.1836 |
10.10.1871 |
|
J. S. |
|
Aschersohn |
|
|
07.06.1812 |
21.07.1878 |
|
Kusi (?) |
|
Borchard |
|
|
|
|
Mąż Jedydia. Fotografia nagrobka w Karcie cmentarza z 1988 r. |
|
Chana |
|
Jakow |
|
|
29.11.1888 |
Nagrobek w lapidarium przy kościele w Darłowie |
tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
Salinger G., Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen Gemeinden Pommerns, t. III,
New York 2006, s. 686-688.
Sprawa P[...] i P[...] v. Polska, Wniosek nr 33949/05 [online] http://bip.mkidn.gov.pl/media/download_gallery/20141112Potomscy_wyrok.pdf [dostęp: 21.03.2020].
Szypuła E., Karta cmentarza nr 14364, [bmw] 1988.