Cmentarz żydowski w Dąbrowie Tarnowskiej - przez mieszkańców zwany "kirchołem" - znajduje się w północno-wschodniej części miasta, u zbiegu ulic Berka Joselewicza i Warszawskiej, na działce na planie zbliżonym do prostokąta, o powierzchni około 2,2 ha. Według różnych źródeł, cmentarz powstał na przełomie XVII i XVIII wieku. Jak wynika z map katastralnych, około połowy XIX wieku teren cmentarza został poszerzony.
Podczas drugiej wojny światowej cmentarz został zdewastowany. Płyty nagrobne wykorzystano do utwardzenia podwórza przy kwaterze Wehrmachtu, brukowania ulic w Dąbrowie Tarnowskiej oraz drogi w Olesnie. Macewy posłużyły także do budowy używanego przez Niemców basenu przy rzece Breń. Teren cmentarza był miejscem egzekucji ludności żydowskiej. W jednej z nich, 22 lipca 1942 roku, rozstrzelano około sto osiemdziesiąt osób.
Po wojnie cmentarzem opiekował się miejscowy Komitet Żydowski, a następnie Kongregacja Wyznania Mojżeszowego. Na jego teren stopniowo przenoszono macewy odnalezione w różnych punktach miasta. Odbywały się na nim nieliczne pochówki, między innymi w 1959 roku miał miejsce pogrzeb Estery Adler; w 1962 roku adwokata Jakuba Weissberga, rok później - Pesli Grincwajg, w 1969 roku - Fryderyki Weissberg, żony Jakuba.
Do dziś przetrwało około 100 nagrobków, z których najstarsze pochodzą z połowy XIX wieku. Znajdują się tu również mogiły Żydów zamordowanych w czasie wojny. Ofiary Zagłady upamiętniają pomniki ufundowane przez tarnowską Kongregację Wyznania Mojżeszowego oraz Żydów wywodzących się z Dąbrowy i ich potomków. Dzięki staraniom rabina Mendla Reichberga, w 1991 roku odbudowano ohel, chroniący groby cadyków z dynastii dąbrowskiej:
-
Mordechaja Dawida syna Cwi Hirsza, zmarłego 8 stycznia 1843 roku,
- Josefa syna Mordechaja Dawida, zmarłego 20 października 1876 roku,
- Mosze Eliakima syna Izraela Elimelecha z Żabna, zmarłego 15 stycznia 1917 roku.
W 1992 roku z inicjatywy żydowskich emigrantów z Dąbrowy Tarnowskiej cmentarz otoczono niskim ogrodzeniem.
Ostatnimi pochowanymi na cmentarzu byli: Etka (Etel córka Awrahama) Roth, zmarła 29 grudnia 1994 roku oraz Samuel (Szmuel Hirsz syn Icchaka), zmarły 14 grudnia 1995 roku.
Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Klucz do furtki można otrzymać w Dąbrowskim Domu Kultury przy ul. Kościuszki 11 (tel. 512 178 822). |