W roku 1793 Czerniejewo zamieszkiwało 787 mieszkańców, w tym 384 katolików, 265 ewangelików oraz 138 wyznawców judaizmu. Pod koniec osiemnastego wieku w Czerniejewie istniały trzy kościoły: dwa katolickie, jeden ewangelicki oraz synagoga przy ul. Wąskiej, która spłonęła prawdopodobnie na początku XX wieku. Podobnie jak w innych miastach, na przełomie stuleci liczba osób pochodzenia żydowskiego drastycznie zmalała - do 36 osób w 1895 roku i zaledwie osiemnastu w 1934 roku.

Nekropolie każdej z grup wyznaniowych usytuowano: katolicki - przy drodze na Wrześnię, ewangelicki (zlikwidowany po 1945r.) - na wschód od cmentarza katolickiego. Natomiast cmentarz żydowski założono poza miastem, po wschodniej stronie drogi do Kąpiela. Upływający czas dał się we znaki każdemu z tych miejsc. Jednak najbardziej zapomniany i zaniedbany był cmentarz żydowski. Przez lata jego teren porastały chaszcze, w wyniku zniszczeń nie było na nim żadnych nagrobków. O przeszłości tego miejsca przypominał jedynie niewielki kamień z napisem: "W tym miejscu znajdował się cmentarz wyznania mojżeszowego"

Dzięki przedsiębiorcom działającym na terenie gminy, właścicielom fermy "Nordan" sp. z o.o. w Rakowie, a także lokalnym władzom samorządowym, w 2009 roku na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe. Ustawiono pomnik w formie tradycyjnej macewy, z napisem o treści: "W tym miejscu znajduje się cmentarz, na którym spoczywają członkowie społeczności żydowskiej Czerniejewa". Nieco dalej ułożono kilkadziesiąt fragmentów nagrobków, które przez lata tkwiły w fundamentach remizy strażackiej. Odsłonięcia pomnika dokonali: p. Danuta Grychowska - burmistrz Czerniejewa, p. Alicja Kobus - przewodnicząca Gminy Żydowskiej w Poznaniu oraz p. Igor Shamilov.

Danuta Grychowska w swojej przemowie przytoczyła następujące słowa: Nasza wspólna historia liczona jest na jedno tysiąclecie. Między nami istnieje poczucie pewnej wspólnoty, kulturowych więzi, które w wyniku gwałtownych zakrętów historii zniknęły. Każde spotkania i rozmowy prowadzą do szacunku wobec narodu tragicznie dotkniętego na przestrzeni wieków, do budowania mostów łączących narody. Zburzone przez okrucieństwa historii, na nowo winny być zbudowane. Takie spotkania mają wymiar nie tylko religijny, ale i ogólnoludzki, wyznaczający miarę naszego człowieczeństwa. Zaś nasz wielki Rodak Jan Paweł II. 13.04.1986 r. wypowiedział takie słowa: "Religia Żydowska nie jest dla naszej religii rzeczywistością zewnętrzną, lecz czymś wewnętrznym. Stosunek do niej jest inny aniżeli do jakiejkolwiek innej religii. Jesteście naszymi umiłowanymi braćmi - i można powiedzieć - naszymi starszymi braćmi".

W spotkaniu uczestniczyli również rabin Icchak Chaim Rapoport z Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, ks. Adam Kapka - proboszcz parafii w Czerniejewie, Przemysław Pacia - Wicewojewoda Wielkopolski, Wojciech Krawczyk - członek Zarządu Powiatu Gnieźnieńskiego. Zaproszeni goście uczcili pamięć zmarłych okolicznościowymi wystąpieniami. Rabin Icchak Chaim Rapoport powiedział: "kawał ziemi, na którym był cmentarz żydowski, teraz ponownie będzie szanowany, jest to dla nas coś bardzo wartościowego". Podobne myśli wyraziła Alicja Kubus, która zaznaczyła, iż każda taka uroczystość ma dla Żydów kolosalne znaczenie, bo "odżywa chęć myślenia o zmianie myślenia w polskim społeczeństwie". Na zakończenie, pod pomnikiem upamiętniającym spoczywających tam ludzi, złożono kwiaty i znicze, które swoim blaskiem oświetlały okolicznościową tablicę.

tekst: Aleksandra Krygier
zdjęcia: Aleksandra Krygier, Witold Nawrocki