Cmentarz żydowski w Busku Zdroju jest położony około 1,1 km na wschód od centrum miasta, po północnej stronie ul. Widuchowskiej. Cmentarz powstał po 1862 r. Jego powierzchnię powiększono w 1928 r., zakupując morgę gruntu. Teren było ogrodzony. Przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy z mieszkaniem grabarza.

Podczas akcji eksterminacyjnej mieszkańców getta Niemcy wykonywali na cmentarzu egzekucje. Ciała ofiar grzebano w zbiorowych grobach. Świadkiem jednej z egzekucji był Stanisław Sagan, który przed Komisją do spraw Badania Zbrodni Hitlerowskich zeznał: "Zobaczyłem, jak dwaj żandarmi prowadzą gromadkę ludzi na cmentarz. [...] Kilkanaście metrów za murem był dół. Żandarmi doprowadzili tych ludzi do dołu. Było wśród nich czterech mężczyzn, sześć kobiet i dwoje dzieci, liczących poniżej dziesięciu lat. [...] Mężczyźni pokładli się na ziemi, twarzami w dół. Żandarm strzelał do nich z pistoletu. Potem kiwał ręką kolejno na każdą kobietę, przywołując je do siebie. Brał każdą z tyłu za włosy [...], po czym zaczynał nią kręcić dookoła siebie i [...] strzelał jej w tył głowy. Gdy upadła, wołał następną. W ten sposób zastrzelił wszystkie sześć. Kobiety płakały i krzyczały. [...] Strzelał tylko jeden żandarm. Zawołał do siebie także obydwoje dzieci i pozbawił je życia". W 1943 r. za pomoc udzielaną partyzantom na cmentarzu rozstrzelano Polki: Zofię Dytkowską i Helenę Żurkiewicz (ich ciała ekshumowano w 1945 roku). Część macew Niemcy użyli do utwardzenia chodników przy ul. Łagiewnickiej i ul. Kilińskiego.

1 października 1957 r. Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Busku-Zdroju przyjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza oraz wniosek o jego przedterminową likwidację ze względu na rozbudowę miasta. 22 czerwca 1964 r. Ministerstwo Gospodarki Komunalnej zatwierdziło decyzję o zamknięciu cmentarza. W załączniku do decyzji podano, że cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 0,5 ha, a ostatni pogrzeb odbył się w 1943 roku.

Cmentarz uległ dewastacji. W latach powojennych był wykorzystywany jako pastwisko i wysypisko śmieci. Na początku 1983 r., w związku z przygotowaniami do 40 rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska zbierało dane o stanie cmentarzy żydowskich i miejsc związanych z Zagładą. 27 stycznia 1983 r. Urząd Miasta i Gminy w Busku-Zdroju poinformował: "Cmentarz żydowski w Busku-Zdroju przy ul. Widuchowskiej został wyrównany spychem. Nie pozostały płyty nagrobkowe. Decyzji o likwidacji cmentarza nie posiadamy. Z wnioskiem o jego likwidację wystąpiła Gminna Spółdzielnia w Busku-Zdroju do Wydziału d/s Wyznań". W 1986 r. Urząd Miasta i Gminy Busko-Zdrój przeznaczył 30 000 zł na prace porządkowe na cmentarzu. W 1987 r. w jego obrębie znajdowały się nieliczne destrukty nagrobków, częściowo in situ, w układzie rzędowym oraz złożone na pryzmę obok skupu żywca, jak również destrukt kamiennego ogrodzenia.

W 2016 r. przy współpracy władz miasta, Fundacji Rodziny Nissenbaumów, Towarzystwa Miłośników Buska-Zdroju oraz prywatnych sponsorów, cmentarz został uporządkowany i ogrodzony. Na osi bramy umieszczono pomnik ku czci ofiar Zagłady, wokół którego zgromadzono kilkanaście odnalezionych nagrobków, m.in. Herszla Rakowskiego i Chaji Cukerman. Przy wejściu zainstalowano tablice upamiętniające ofiary martyrologii i renowację cmentarza.

Właścicielem cmentarza jest Skarb Państwa. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 885/9/33, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie kieleckim, k. 7, 13, 17.
Archiwum Państwowe w Kielcach, Urząd Wojewódzki w Kielcach, sygn. 1080/1503, Cmentarze
żydowskie i synagogi, k. 2.
Archiwum Państwowe w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki II, sygn. 305/30, Usunięcie z chodników miast kamieni pochodzących z cmentarzy żydowskich, k 11.
Penkalla A., Karta cmentarza nr 14174, [bmw] 1987.
Penkalla A., Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992.
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich
w latach 1939-1945. Woj. kieleckie, Warszawa 1980.