Cmentarz żydowski w Brzostku jest oddalony około 650 m na północny zachód od Rynku, znajduje się po wschodniej stronie ul. Szkotnia, na terenie płaskim i zajmuje działkę na planie wydłużonego prostokąta o powierzchni 0,30 ha.

Data założenia nie jest znana, pierwsza wzmianka o cmentarzu pochodzi z 1870 r. Chowano na nim zmarłych z 20 miejscowości podlegającej gminie żydowskiej w Brzostku, między innymi z Bączałki, Błażkowej, Bukowej, Gębiczyna, Kleci, Opacionki, Siedlisk, Woli Brzosteckiej. Powierzchnię cmentarza powiększano dokupując grunt w 1927 r. i 1931 r. Na początku XX w. teren był ogrodzony drewnianym płotem, z bramą od strony południowej. Przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy. Na podstawie zachowanych ksiąg metrykalnych można przyjąć, że do 1939 r. na cmentarzu pochowano około pół tysiąca osób. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy rozstrzeliwali i grzebali na cmentarzu Żydów, między innymi osoby, które ukryły się podczas deportacji miejscowej społeczności żydowskiej do obozu zagłady w Bełżcu w kwietniu 1942 roku.

Przypuszczalnie podczas wojny rozpoczął się proces destrukcji cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach. Nagrobki były używane przez mieszkańców do celów gospodarczych, między innymi jako materiał budowlany. Cmentarz wykorzystywano jako pastwisko i pole uprawne, na jego południowej części zbudowano ośrodek maszynowy. Przez cmentarz przeprowadzono napowietrzną linię energetyczną. 8 grudnia 1961 r. Minister Gospodarki Komunalnej - procedując uchwałę Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Brzostku z 6 lipca 1957 r. - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano, że ostatni pochówek odbył się w 1943 r., cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 30 arów.

W Karcie Cmentarza z 1992 r. obiekt określono jako "miejsce pocmentarne", zniszczony, zamieniony na pastwisko, częściowo zabudowany, bez widocznych nagrobków i mogił, ze śladowo czytelnymi granicami. W latach 90. działacze Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzosteckiej rozważali kwestię zabezpieczenia i upamiętnienia cmentarza.

W latach 2008-2009 z inicjatywy Jonathana Webbera, przy wsparciu między innymi Adama Bartosza z Muzeum w Tarnowie, władz gminy Brzostek oraz potomków brzosteckich Żydów, niezabudowany fragment cmentarza o powierzchni około 0,15 ha został ogrodzony i uporządkowany. Ustawiono na nim około 70 macew i ich fragmentów odzyskanych z okolicznych posesji, granitową tablicę upamiętniającą Żydów z Brzostka oraz kilka nagrobków symbolicznych. Projektowi odbudowy cmentarza towarzyszyły zajęcia edukacyjne dla miejscowej młodzieży oraz wydania książki Cmentarz żydowski w Brzostku.

Właścicielem cmentarza jest Gmina Brzostek. Obiekt jest wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisów w gminnej ewidencji zabytków oraz w rejestrze zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego. Klucz do bramy cmentarza znajduje się w Urzędzie Miejskim w Brzostku.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/52, Decyzje o zamknięciu i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie rzeszowskim.
Cmentarz żydowski w Brzostku, red. Bartosz A., Gancarz N., Kozioł J., Tarnów 2009.
Myśliński K., Karta cmentarza nr 11581, [bmw] 1992.
Stęchły J., Potera B., Brzostek, [w:] Województwo podkarpackie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.