Cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim jest oddalony około 2,1 km na południowy zachód od centrum miasta, znajduje się po północnej stronie ul. Brańskiej i zajmuje działkę na planie wydłużonego prostokąta, o powierzchni około 2,49 ha.

Data założenia nie jest znana - cmentarz powstał prawdopodobnie nie wcześniej niż w połowie XIX w., w okresie tworzenia gminy wyznaniowej. Wcześniej Żydzi z Bielska Podlaskiego chowali zmarłych w Orli.

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja obiektu, kontynuowana w kolejnych dekadach. W tym czasie Niemcy dokonywali na jego terenie egzekucji. W latach 1945-1946 ocalali Żydzi przenieśli na cmentarz szczątki ofiar Zagłady, ekshumowane z grobów na terenie miasta i w jego okolicach. Cmentarz nadal był czynny, m.in. w 1947 r. pochowano na nim Ajzyka Blumentala.

16 listopada 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej - w następstwie uchwały Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Bielsku Podlaskim z 22 maja 1963 r. - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano, że cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 2,49 ha i jest wpisany do księgi wieczystej pod numerem 6398.

W 1967 r. na cmentarzu odsłonięto pomnik ku czci ofiar Zagłady z napisem: "Miejsce egzekucji obywateli polskich narodowości żydowskiej, rozstrzelanych w latach 1941-1944 przez żandarmerię i gestapo Niemiec hitlerowskich. We wspólnej mogile spoczywa ponad 200 osób. Cześć ich pamięci. Społeczeństwo Bielska 1967 r.". W 2019 r. z inicjatywy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej zbudowano mur, do którego przytwierdzono trzy odnalezione destrukty macew.

Obecnie na cmentarzu znajduje się kilkadziesiąt betonowych obmurowań nagrobków oraz pojedyncze nagrobki z inskrypcjami, w tym macewy przerobione na tarcze szlifierskie. Zbiorowy grób ofiar Zagłady jest okolony niskim murkiem i oznakowany pomnikiem z 1967 r. Spisy zachowanych nagrobków są dostępne na stronach https://cemetery.jewish.org.pl/list/c_67, https://kehilalinks.jewishgen.org/Bielsk_Podlaski/vcemetery.htm. Teren o powierzchni 1,57 ha jest częściowo ogrodzony metalową siatką. Brak danych o statusie własnościowym. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/25, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie białostockim.
Górska I., Bielsk Podlaski, [w:] Województwo podlaskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Księga Pamięci Żydów Bielska Podlaskiego, red. R. Użycki, M. Alpert,, D.Melamedowicz,
A. Sztejnberg, W. Kończuk, D. Fionik, Bielsk Podlaski 2017.
Wiśniewski T., Bóżnice Białostocczyzny. Żydzi w Europie wschodniej do roku 1939, Białystok 1992.
Wiśniewski T., Nieistniejące mniejsze cmentarze żydowskie. Rekonstrukcja Atlantydy, Białystok 2009.