Pierwszy cmentarz żydowski w Bełchatowie położony był w okolicy dzisiejszej ulicy Kempfinowka. Kiedy w XIX wieku napłynęła od miasteczka duża fala żydowskich osadników, przyczyniając się w istotny sposób do bujnego rozwoju przemysłu włókienniczego, powstały nowe instytucje, niezbędne do funkcjonowania dużej gminy. Nekropolię przeniesiono na ulice Lipową , w pobliże cmentarza katolickiego. W okresie okupacji hitlerowcy zdewastowali miejsce pochówku bełchatowskich Żydów, używając macewy do brukowania chodników i regulacji rzeczki Rakowki.

Żydowska ludność Bełchatowa sięgała okresami 70 procent ogólnej liczby mieszkańców, tworząc obraz typowego sztetla pomiędzy Starym i Nowym Rynkiem (obecnie Plac Narutowicza i Plac Wolności). W jej rękach znajdowały się nie tylko fabryki tkackie, ale tez wiele sklepików i warsztatów rzemieślniczych. W 1939 roku zamieszkiwało Bełchatów około sześć tysięcy osób wyznania mojżeszowego. Getto zlikwidowano w 1942 roku, a olbrzymia większość jego mieszkańców została zamordowana w obozie koncentracyjnym w Chełmnie nad Nerem. Tam też znajduje się ufundowany przez prywatnych sponsorów pomnik ofiar z Bełchatowa.

Po wojnie resztki zabytków żydowskiej kultury marniały, a zrujnowana synagoga przy ul. Ewangelickiej została ostatecznie rozebrana w 1956 roku. Opuszczony cmentarz przy ul. Lipowej został przez ówczesne władze miasta zamieniony w latach sześćdziesiątych na "Park Tysiąclecia". Kilkadziesiąt większych ocalonych macew złożono w latach dziewięćdziesiątych w piwnicach dworku Olszewskich, należącym obecnie do Muzeum Regionalnego. Z mniejszych odłamków zbudowano małe lapidarium z pamiątkową tablicą. Jest to dziś jedyny ślad po dużej społeczności żydowskiej Bełchatowa.

tekst & zdjęcia: Andrzej Selerowicz

Osobom zainteresowanym historią Żydów w Bełchatowie
polecamy odwiedzenie poniższych stron internetowych:
Bełchatów - Shtetlinks
We remember Jewish Bełchatów!
Księga Pamięci Bełchatowa
www.belchatow.at